با پایان بازی‌های یورو ۲۰۲۴ در هفته گذشته، ویژه برنامه «فوتبال ۳۶۰» هم به پایان رسید. این برنامه اینترنتی که با سردبیری و اجرای عادل فردوسی‌پور تولید می‌شود، در یکسال گذشته مورد توجه کاربران اینترنت، مخاطبان فوتبال و طرفداران فردوسی‌پور قرارگرفته. پس از توقف ساخت برنامه «۹۰» در تلویزیون از سال ۱۴۰۰، گروه سازنده این برنامه، «فوتبال ۳۶۰» را در قالب پادکست، برنامه گفتگو محور و نرم‌افزار کاربردی برای دنبال‌کننده‌های اخبار فوتبالی منتشر کردند.
از همان روزهای ابتدایی شروع «فوتبال ۳۶۰» چون عادل فردوسی‌پور میهمانانی را به این برنامه دعوت می‌کرد که کمتر تن به مصاحبه می‌دادند، بخش‌های گفتگوی آن به سرعت در فضای مجازی وایرال می‌شد. اما در تمام طول دو سالی که از ساخت «فوتبال ۳۶۰» می‌گذرد محوریت فوتبالی آن همیشه حفظ شده بود. اما با شروع مسابقات یورو ۲۰۲۴، «فوتبال ۳۶۰» لیگی ترتیب داده بود که عده‌ای از چهره‌های بازیگری و موسیقی در این لیگ بازی‌ها را پیش‌بینی می‌کردند. اما این تنها بخش فوتبالی این ویژه برنامه بود. شکل گفت‌وگوها و میهمان‌هایی که دعوت می‌شدند، برنامه را از اصالت و ساختارش دور کرد و این اتفاق صدای اعتراض بسیاری از طرفداران فردوسی‌پور و برنامه‌اش را درآورد. این ویژه برنامه حالا تمام شده، اما انتقادها به این برنامه همچنان ادامه دارد. در ادامه به سیر تحولایت این برنامه و نقاط مثبت و منفی آن خواهیم پرداخت.
ساختار برنامه «فوتبال ۳۶۰»
احتمالا عادل فردوسی‌پور مطرح‌ترین چهره فوتبالی ایران است. کسی که کارش را از گزارش‌گری فوتبال شروع کرد و حالا به یک سلبریتی در ورزش فوتبال تبدیل شده است. او سال‌ها با ساخت برنامه «۹۰» به نقد و بررسی باشگاه‌های فوتبال و مسابقات این ورزش می‌پرداخت. اما تغییر مدیریت شبکه سه و همراهی نکردن او با جریان حاکم بر تلویزیون باعث شد که برای همیشه ساخت برنامه «۹۰» متوقف شود. فردوسی‌پور از سال ۱۴۰۰ از بستر اینترنت استفاده کرد و برنامه‌ای تخصصی و چند منظوره با محوریت فوتبال را راهی دنیای مجازی کرد.
«فوتبال ۳۶۰» در کنار پادکست، صفحه فعال اینستاگرام و برگزاری نظرسنجی‌های اینترنتی، یک بخش مصاحبه هم دارد که به صورت ماهانه یا فصلی سراغ یک چهره می‌رود که زندگی و یا کارش با فوتبال گره خورده باشد. نحوه مصاحبه فردوسی‌پور، به چالش کشیدن مصاحبه شونده و انتخاب میهمانانی که کمتر کسی می‌تواند سراغ آنها برود، بخش‌های گفتگو محور این برنامه را تبدیل به بخشی جذاب کرده که همیشه بریده‌هایی از آن در فضای مجازی دیده می‌شود.
پیش از این «فوتبال ۳۶۰» استودیو مشخصی برای گفتگو نداشت و محل مصاحبه‌ها تغییر پیدا می‌کرد. اما در ماه‌های اخیر یک استودیوی با دکوری صمیمانه محل مصاحبه‌های این برنامه است. فردوسی‌پور و تیم اتاق فکرش برای جذاب شدن آیتم‌های این مصاحبه‌ها بسیار تلاش می‌کنند و گاهی بیننده را غافلگیر می‌کنند. مثلا با قرار دادن پژمان جمشیدی در مقابل علی دایی یا دعوت از پدر رامین رضاییان و یا حتی کل‌کل‌های جمشیدی با جواد کاظمیان، میزان بیننده برنامه را تا حد زیادی بالا بردند. این ترفندها نشان می‌داد که فردوسی‌پور حالا در ساختاری که ممیزی‌ها کمتر است و برای دعوت از میهمانان اجتیاج به شرایط و مجوز خاصی ندارد، در پیش‌برد برنامه موفق‌تر از «۹۰» هم عمل می‌کند.
تغییر ناگهانی ساختار «فوتبال ۳۶۰»
برگزاری لیگ پیش‌بینی در راستای یورو ۲۰۲۴ در برنامه «فوتبال ۳۶۰» از آن اتفاقاتی بود که در همان ابتدای راه هم می‌شد حدس زد که این برنامه را در صدر اخبار فضای مجازی قرار دهد. اما این بار اتاق فکر «فوتبال ۳۶۰» به جامعه گسترده‌تری فکر کرده بودند. انگار قرار نبود دیگر تنها طرفداران فوتبال و برنامه‌های فردوسی‌پور دنبال کننده این برنامه باشند. وقتی محمد بحرانی به عنوان مجری دوم برنامه معرفی شد و نام افرادی مانند امیرمهدی ژوله، رامبد جوان، مهدی پاکدل، سروش صحت، سیروان و زانیار خسروی و… در میان رای دهنده‌ها قرار گرفت، مشخص شد که قرار است «فوتبال ۳۶۰» از شهرت و سلبریتی بودن این چهره‌ها استفاده کند تا بیشتر دیده شود.
اما این دیده شدن به قیمت استفاده از چهره‌ها به همین جا ختم نشد. مثلا امیرمهدی ژوله مانند همیشه در برنامه از دیالوگ‌های سیاسی اجتماعی که قابلیت وایرال شدن داشته باشد استفاده کرد. یا مهدی پاکدل زمانی که به برنامه آمد همسرش رعنا آزادی‌ور را هم با خود آورد و زمان زیادی از مصاحبه به مسایل جانبی و شوخی و شناخت جزییات روحی بازیگران گذشت. این موضوع درباره رامبد جوان، صحت و برادران خسروی و دیگران هم تکرار شد. این اتفاق از سوی مخاطب عام مورد توجه قرار گرفت و بارها بخش‌های مصاحبه‌های این چهره‌ها در شبکه‌های احتماعی وایرال شد. اما مخاطب خاص و طرفداران فوتبال را به منتقدان جدی «فوتبال ۳۶۰» در یورو ۲۰۲۴ تبدیل کرد.
- نقد رئالیتی شو «جوکر ۲»؛ بخندی باختی!
راضی کردن اسپانسر، دیده شدن یا ایجاد سرگرمی، مسئله این است
واقعیت این است که عادل فردوسی‌پور و برنامه تخصصی فوتبالی‌اش، چندان احتیاجی به تبلیغ ندارد. خود فردوسی‌پور در دنیای فوتبال تبدیل به برند شده و همه طرفداران حرفه‌ای این ورزش او را در هر جایگاهی دنبال می‌کنند. اما تغییر رویه برنامه‌اش در این مدت، به علامت سوال بزرگی برای طرفدارانش تبدیل شده. از طرفی گمان آن می‌رود که در دنیای مجازی به دلیل نیاز برنامه‌ساز به اسپانسر، ممکن است این رویه جدید حاصل اتاق فکر برنامه برای راضی نگه‌داشتن اسپانسر باشد. در کنار این ممکن است حتی توافقاتی درباره تعداد بینندگان و میزان بازدید برنامه از سوی اسپانسر با فردوسی‌پور و تیمش صورت گرفته که با این روش خواهان بالا رفتن میزان بازدید بوده‌اند.
اما موضوع دیگر شاید استفاده از فضا برای ایجاد سرگرمی بیشتر مخاطب و انجام یک آزمون و خطا بوده. این را شاید بشود از جمله‌ای که سروش صحت درباره دعوتش به این برنامه گفت، بیشتر متوجه شد. صحت در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «زمانی که عادل با من تماس گرفت که به برنامه بیایم، گفتم من هم اطلاعات فوتبالیم کم است و هم آدم بی‌مزه‌ای هستم. اما عادل گفت بیا بشین خودش بامزه می‌شود». به هرحال هدف از این انتخاب و تغییر رویه هرچه بود، راهی بود که چندان مورد قبول طرفداران حرفه‌ای این برنامه قرار نگرفت.
همچنین نباید این موضوع را نادیده گرفت که آفت بزرگی که این روزها به جان شبکه نمایش خانگی و برنامه‌های سرگرم کننده افتاده، ساخت پی در پی رئالیتی‌شوها، مسابقه‌ها و برنامه‌های گفتگو محور با حضور انبوه چهره‌های تکراری است. عده‌ای از بازیگران و خوانندگان از برنامه‌ای به برنامه دیگر به عنوان شرکت‌کننده، مجری، داور و… می‌روند و محتوایی شبیه به هم را تولید و روانه خانه‌های مردم می‌کنند. در این میان، برنامه‌ای تخصصی مانند «فوتبال ۳۶۰» که حتی عام مردم هم درباره آن تصور متفاوتی دارند، وقتی از خط سیر همیشگی خود خارج می‌شود، این نگرانی به وجود می‌آید که آن هم تبدیل به یکی از همان برنامه‌ها با حضور چهره‌های تکراری شود.
منبع: دیجی کالا مگ